Because I Am A Man...

Because I'm a man, when I lock my keys in the car, I will fiddle with a wire clothes hanger and ignore your suggestions that we call a road service until long after hypothermia has set in.

Because I'm a man, when the car isn't running very well, I will pop the hood and stare at the engine as if I know what I'm looking at. If another man shows up, one of us will say to the other, "I used to be able to fix these things, but now with all these computers and everything, I wouldn't know where to start." We will then drink beer.


Because I'm a man, when I catch a cold, I need someone to bring me soup and take care of me while I lie in bed and moan. You never get as sick as I do, so for you this isn't a problem.


Because I'm a man, when one of our appliances stops working, I will insist on taking it apart, despite evidence that this will just cost me twice as much once the repair person gets here and has to put it back together.


Because I'm a man, I must hold the television remote control in my hand while I watch TV. If the thing has been misplaced, I may miss a whole show looking for it (though one time I was able to survive by holding a calculator).

Because I'm a man, I don't think we're all that lost, and no, I don't think we should stop and ask someone. Why would you listen to a complete stranger? I mean, how the blazes could he know where we're going anyway?


Because I'm a man, there is no need to ask me what I'm thinking about. The answer is always either sex or sports. I have to make up something else when you ask, so don't.


Because I'm a man, you don't have to ask me if I liked the movie. Chances are, if you cried at the end of it, I didn't.


Because I'm a man, I think what you're wearing is fine. I thought what you were wearing five minutes ago was fine, too. Either pair of shoes is fine. With the belt or without it looks fine. Your hair is fine. You look fine. Can we just go now?

Because I'm a man, and this is, after all, the new millennium, I will share equally in the housework. You just do the laundry, the cooking, the gardening, the cleaning, the vacuuming, the shopping and the dishes, and I'll do the rest.

[Courtesy: unknown author]

पहिला पांढरा हत्ती घेतला तेव्हाची गोष्ट...



रॉकी पर्वतावर गाडी!

 ....नुकताच मी राहिलेला शेवटचा पांढरा हत्ती विकत घेतला, अर्थात चारचाकी! पांढरा हत्ती म्हणजे ज्याला इंग्रजीत व्हाईट गुड्स म्हणतात वा ज्याच्या खरेदीपेक्षा त्याची पोसण्याची किंमत जास्त असते अशी वस्तू. यावरून अमेरिकेत कार घेताना घडलेल्या गमती आठवल्या. ड्रायव्हिंग लायसन्स हातात आल्यावर मी एक गाडी भाड्याने घेतली. ओल्ड्समोबिल नावाच्या कंपनीची अलेरो नावाची हि गाडी होती. हि दोन्ही नावे मी पूर्वी कधीही ऐकली न्हवती आणि त्यानंतरहि कधी ऐकली नाहीत. आता तर हे गाडीचे मॉडेलच बंद झाले आहे. त्या गाडीवर सराव करता करता मी स्वतःची गाडी घेण्यासाठी शोधकार्य सुरु केले. थोरांचा सल्ला घ्यावा म्हणून काही सिनिअर कलीग्सना विचारले असता खालील उद्बोधक माहिती मिळाली:
१. शक्यतो जपानी कारच घेणे. दुसरा नंबर जर्मन / कोरिअन कार्सला आणि सर्वात शेवटी अमेरिकन.
२. अमेरिकन कार जास्तीत जास्त १ लाख मैल पर्यंत पळू शकतात. त्यांची रिसेल किंमत फार कमी असते. जपानी कार्स मात्र २ लाखापर्यंत जोरात पळतात.
३. कुठलीही जुनी कार घेताना १ लाखापेक्षा कमी रनिंग झालेली घेणे. शक्यतो लीझने दिलेली गाडी घेऊन नये, रेंटल कंपनीच्या गाड्या घेऊन नयेत.
४. ५/६ वर्षांपेक्षा जुनी कार नकोच.
५. कारफॅक्स.कॉम नावाची एक वेबसाईट आहे. त्याच्यावर कारचा आयडी (व्हीन) टाकला कि तिची सगळी हिस्टरी मिळते. ३०$$ भरून महिनाभाराचे एक अकौंट घे आणि एक एक कार बघून आलास कि त्यावर शोध.
६. कार्स.कॉम नावाच्या साईटवर रीसेल्च्या सर्व कार्स लिस्ट केलेल्या असतात. तिथे कोलोराडो मधल्या जपानी कार्सवर (बजेटमधल्या) सर्च मारणे.
७. अमेरिकन पोलीस फोर्डच्या गाड्या वापरतात, काही वर्षांनी त्या लिलावात विकल्या जातात. त्या ऑक्शनला जाऊन ये, तिथे कदाचित चांगले डील मिळेल. काही लोक म्हणाले त्या गाड्या अज्जिबात घेऊ नकोस – पोलीस कुठेही आणि कसेही ठोकतात म्हणे!
८. केली ब्लू बुक नावाच्या अजून एका जुन्या कारच्या किमती ठरवणाऱ्या कंपनीच्या साईट वर जाऊन आवडलेल्या कारचे सर्व डीटेल्स टाकून मार्केट प्राईस बघणे. इत्यादी इत्यादी....

सर्व उपदेश ऐकून त्याप्रमाणे मी कार बघायला सुरुवात केली. कारफॅक्सचे एक अकौंट पण घेऊन टाकले. आता मला एक महिन्याच्या आत कार घेणे भाग होते, नाहीतर पुन्हा ३०$ भरा. वरील सर्व अटी लक्षात ठेऊन मी होंडा आणि टोयोटा या दोनच कंपन्यांच्या कार्स बघायला सुरुवात केली, बजेट होते $४००० ते $५०००. बऱ्याच कार्स ऑनलाईन पाहिल्यावर लक्षात आले कि एकतर कार खूप जुन्या होत्या, हिस्टरी खराब होती कींवा इतर काही त्रुटी असत. माझे बजेटही आता वाढवावे लागले. काही लोक कारचा आयडी देत नसत त्यामुळे त्या कार प्रत्यक्ष जाऊन बघणे आवश्यक होते. एव्हाना माझे लोन पास झाले होते आणि न्यूजर्सीच्या आमच्या ऑफीसने माझ्या अकौंटमध्ये ३०००$$ ट्रान्स्फर केले. गाडीच्या कर्जाची रक्कम तेवढीच असे. तेवढ्यात आमच्या फायनान्स ऑफीसरने काहीतरी घोळ करून अजून ३०००$$ माझ्या अकौंटला पाठवले! फुकटात बिनव्याजी जास्ती कर्ज मिळाले. सुवर्णसंधी! पण ते जास्तीचे ३००० मला उलट टपाली चेकने पाठवावे लागले. कंपनीला दिलेला तो माझा पहिला आणि शेवटचा चेक असावा! त्यामुळे आहेत त्या पैशात मी गाड्या शोधू लागलो...

एकदा “व्हॅलरी रे” नावाच्या एका बाईची कार मला नेटवरील माहिती पाहून ठीक वाटली. हि बाई डेन्व्हर ला राहत असे. होंडाचे सिव्हिक नावाचे मॉडेल तिच्याकडे होते. मी तिची अपोईंटमेंट घेऊन एके दिवशी सकाळी ९ ला जितेंद्र बरोबर तिच्याकडे पोहोचलो. तिच्या नवर्याने आम्हाला गाडी दाखवली. आम्ही त्याच्याबरोबरच एक टेस्ट ड्राईव्ह घेऊन आलो. काही गोष्टी नाही आवडल्या तरी कार बरी होती. मी वेहिकल आयडी नंबर (व्हीन) घेतला आणि परतलो. दुपारी रेकॉर्ड चेक करून सगळे ठीक आहे हे बघितले आणि तिला फोन केला. कारची किंमत तिने ५००० ठेवली होती. मी ४५०० ला मागितली. ती विचार करते म्हणाली. मला वाटले होईल तयार! रात्री तिला पुन्हा फोन केला तेव्हा मला म्हणाली कि कार विकली गेली. एक जण ४६०० द्यायला तयार आहे. मी म्हणालो मी तुम्हाला अजून १०० वाढवून देतो ४७००! कारण भाड्याच्या गाडीचेच महिन्याला १००० भाडे होते त्यामुळे घाई करणे आवश्यक होते. पण म्हणाली नाही मी आता त्याला कबुल करून टाकले आहे. मी निश्वास सोडला. पुन्हा शोध सुरु.

काही दिवसांनी दुसरी एक गाडी सापडली. हि होती टोयोटाची करोला. याचाही व्हीन नंबर दिला न्हवता. गाडीची किंमत ३६०० लावली होती. तशी जुनी असली तरी स्पेसिफिकेशन्स पाहून इतर गाड्यांच्या तुलनेत किंमत कमी वाटली. यावेळी मी साहिल आणि शीतलला घेऊन गेलो. त्याच्याकडे पण करोलाच होती. डेन्व्हरच्या अरोरा नावाच्या एका उपनगरात हि गाडी होती. गोल्डन पासून सुमारे ५० किमी चा रस्ता! एका रविवारी दुपारी आम्ही तिकडे गेलो. तो पत्ता एका बंगल्याचा होता. एका काळ्या कुळकुळीत निग्रो बाईने स्वागत केले. तिची तीन मुलेही बरोबर होती. त्यांच्या गॅरेजमध्ये गाडी लावलेली होती. तिने गाडीची किल्ली दिली आणि बघून घ्या म्हणून सांगितले. आम्ही तिघेही टेस्ट ड्राईव्ह घ्यायला गेलो. साहिलला गाडी छान वाटली. काही गोष्टी विचारून त्याने घ्यायला हरकत नाही असे प्रमाणपत्र दिले. किंमतही ठीक वाटली म्हणून जास्ती निगोशिएट करायची गरज नाही असेही म्हणाला. आम्ही ड्राईव्ह करून परत आलो तो पर्यंत त्या बाईचा नवरापण परत आला होता. त्याने आमची ओळख करून घेतली. हा माणूस चेन्नई ला शिकायला होता, त्याने आम्हाला शुक्रिया वगैरे म्हणून काही हिंदी वाक्ये तोंडावर फेकली. आम्ही इम्प्रेस झालो. तो आम्हाला म्हणाला कि हि गाडी त्याची नाहीये एका मित्राची आहे. त्यानेच विकायला त्याच्या ग्यारेज मध्ये ठेवली आहे. त्यामुळे तो मित्राला विचारूनच किमतीविषयी काय ते सांगेल. आम्ही ठीके म्हणून परत आलो. रात्री मी कारफॅक्सचे अकौंट उघडून गाडीचा व्हीन नंबर टाकला आणि पाहतो तो काय – त्या गाडीचे २ मोठ्ठे अॅक्सिडेंट झाले होते. ४ वर्षांपूर्वी ती गाडी पूर्ण बरबाद झाली होती. त्यानंतर पुन्हा रिपेअर करूनहि एकदा अॅक्सिडेंट झाला होता. ती गाडी घेणे म्हणजे मुर्खपणा होता! मी साहिलशी बोलून बेत रद्द केला. अजून एक गाडी गेल्यामुळे वाईट वाटले. त्या “गोडबोल्या” काळ्या माणसाने आम्हांला चांगलेच बनवले होते. त्याला वाटले असेल हे कारफॅक्स बघणार नाहीत. तेव्हापासून कानाला खडा लावला.

यानंतर कार्स.कॉम वर एक जाहिरात वाचली. टोयोटा कॅम्री. किंमत ६०००. सर्व फिचर्स चांगले वाटले. व्हीन टाकून सगळी हिस्टरी चेक केली तीही ठीक होती. त्या कारचे ३ ओनर झाले होते, म्हणजे मी चौथा असणार होतो. तसच ती ८/९ वर्षे जुनी होती, एकूण प्रवास १,१९,००० मैल झाला होता. आणि एकदा ती कार लीझिंग कंपनीला विकली गेली होती. तरीही एकदा जाऊन पाहायचे ठरले. बोल्डर नावाच्या एका निसर्गरम्य गावात ती गाडी होती. मालकाला सवड नव्हती म्हणून त्याने दुसऱ्या एका मित्राच्या ऑफीस मध्ये गाडी ठेवली होती. मी आणि माझी एक कलिग संगीता ती कार बघायला गेलो. बोल्डर मधल्या रस्त्यामधून आम्ही हरवून गेलो. पत्ता बरोबर असूनही एक्झिट लवकर मिळत न्हवता आणि आम्ही एकाच मॉलभोवती गोल गोल फिरत होतो. शेवटी एकदाचा तो छोटासा एक्झिट मिळाला आणि आम्ही मॉलमध्ये पोहोचलो. आम्हाला उशीर झाला म्हणून तो माणूस निघूनच चालला होता, पण थांबला! आम्ही गाडी बघितली आणि त्यातून चक्कर मारून आलो. गाडी आवडली. तो म्हणाला तुम्ही मालकाशी डायरेक्ट बोलून घ्या. रॉबर्ट ग्रीन नावाच्या माणसाची हि गाडी होती. आमचे दोघांचे इनिशिअल्स एकाच होते आर.जी.! मी त्याला फोन केला आणि ५५०० ला गाडी मागितली पण तो तयार होईना. माझे घराचे लोन आहे म्हणाला, ते कमी करण्यासाठी तो गाडी विकत होता. शेवटी त्याने फक्त १००$ कमी केले आणि ५९००$$ ला तयार झाला. टोयोटा कॅम्रीचे हे १९९६ चे मॉडेल होते. स्पेशल यूएस एडिशनमध्ये काढलेले. गाडीला सनरूफ पण होते. गाडी उत्तम स्थितीत होती, पाहताच मोहात पडावी अशीच.

रॉबर्टचे ऑफिस गोल्डनच्या जवळच होते १० मैलांवर. तिथे त्याने मला बोलावले. एप्रिल २६, २००५. जोरात पाऊस पडत होता. मी माझी ओल्ड्स्मोबील घेऊन निघालो, त्याला कॅश हवी होती म्हणून बँकेत जाऊन कॅश काढली आणि त्याच्या ऑफीसला पोहोचलो. भर पावसात त्याने पैसे नीट मोजून घेतले. कार मला नीट दाखवली, काही गोष्टी सांगितल्या. त्यानंतर एका सेल्स-डीलवर आम्ही स्वाक्षऱ्या केल्या. कारचे टायटल डॉक्युमेंटहि त्याने मला देणे अपेक्षित होते. पण त्याचे लोन फिटल्याशिवाय ते तो मला देऊ शकणार न्हवता. मी रिस्क घ्यायचे ठरवलेच होते. हातातोंडाशी परिस्थिती आल्यावर माणूस आंधळा होऊन काही गोष्टींकडे काणाडोळा करतोच! त्या एका कागदावर मला नंबर प्लेट मिळेल असे तो म्हणाला. त्यानंतर माझ्याकडे दोन कार झाल्या. एक भाड्याची आणि एक माझी. मी त्याला माझ्याबरोबर त्याची कार घेऊन रेंटल कंपनीत यायची विनंती केली. त्याला पुन्हा ऑफीसला सोडायच्या अटीवर त्याने ती मान्य केली! मी भाड्याची कार देऊन सर्व सोपस्कार पूर्ण केले आणि मग नव्या मालकाने जुन्या मालकाला त्याच्या गाडीतून ऑफीसला सोडले. पाऊस अजूनही पडतच होता. भर पावसात मी माझी पहिली गाडी घेऊन ऑफिसमध्ये निघालो...

जेफरसन कौंटीच्या ऑफिसमध्ये जाऊन टेम्पररी रजिस्ट्रेशन करावे लागे. त्या सेल-डील च्या कागदावर तेवढेच शक्य होते. काही दिवसांनी कबुल केल्याप्रमाणे रॉबर्टने टायटल घरी आणून दिले. मी कौंटीच्या ऑफिसमध्ये गेलो आणि जुने टायटल देऊन माझ्या नावावर नवीन टायटल करून घेतले. तसेच गाडीसाठी नंबर प्लेटही करून घेतली. आता मी निश्चिंतपणे माझी गाडी चालवू शकत होतो...!


कार्स.कॉम वरील टोयोटा कॅम्रीची हीच ती जाहिरात.



स्वीड्स, स्वीस आणि स्वदेसी!

स्वीडन आणि स्वित्झर्लंड या देशांच्या प्रवासात काही छोटे छोटे किस्से असे घडले कि त्यामुळे आपल्या देशाची आणि इथल्या गोष्टींची आठवण यावी. ते किस्से विसरून जायच्या आत लिहून ठेवणे आवश्यक आहे!

#१: स्वीडन मधील आमचा पहिला दिवस. स्टेन्सबॉर्गमध्ये सकाळी ब्रेकफास्ट करीत असताना योर्गेन बरोब्बर पावणे आठला आम्हाला न्यायला आला. आमच्या बाजूच्याच टेबलवर तो आमचा ब्रेकफास्ट होण्याची वाट बघत बसला. एवढ्यात हॉटेलची मालकीण अॅन-सोफी तिथे आली आणि तिने योर्गेन ला कॉफी घेण्यास सांगितले. पण तोही ब्रेकफास्ट करून आलेला असल्याने त्याने नम्रपणे नकार दिला!

#२: शेवटचा दिवस, उद्या पहाटे ५ ला आम्ही निघणार म्हणून अॅन-सोफीशी चेकआउट बद्दल बोलणी करून ठेवली होती. एवढ्यात ती सत्तरीची म्हातारी संध्याकाळी दुसऱ्या दिवशीचे ब्रेकफास्टचे साहित्य घेऊन हजर झाली. उद्या सकाळी तुम्हाला खायला मिळणार नाही म्हणून हे चीज-ब्रेड, केळी, ज्यूस बरोबर घेऊन जा म्हणाली! हे आदरातिथ्य पाहून आम्ही हरखून गेलो. उरलेल्या तेलात भरपूर बटाटा भजी तळून आम्ही ती तिला खाली ऑफिस मध्ये नेऊन दिली. ती नवरयाबरोबर बसली होती. आम्ही तिला सांगितले कि हि इंडिअन भजी खा, बीअर बरोबर चांगली लागेल. ते ऐकून तिने तडक फ्रीझमधून बीअरच्या दोन बाटल्या काढल्या – एक नवरोबांना दिली आणि दोघांनी ह्याहू ह्याहू करत भजीवर ताव मारला!
#३: लिसाच्या घरी तिच्या घटस्फोटीत नवरयाबरोबर गप्पा मारत बसलो होतो. ते दोघेही आजच्या पिढीबद्दल बोलत होते. आपल्याकडच्या मोठ्ठ्या माणसांप्रमाणे म्हणाले कि आजची मुले हि वेगाच्या फार मागे लागलेली आहेत. त्यांना सर्व काही झटपट हवे असते. आम्हाला मात्र हा वेग आवडत नाही, झेपत नाही. आम्हाला ते जुन्या काळाचे स्लो सिनेमे आवडतात. होलीवूड सारखे ढीश्यांव ढीश्यांववाले नाही! एवढेच नव्हे तर आज मोबाईल्स मध्ये झालेली क्रांती पण आम्हाला खपत नाही. आज काय म्हणे एका मोबाईल मधून दुसऱ्या मोबाईलमध्ये तुम्ही टच स्क्रीनवर फोटो फेकू शकता! (you can just throw images to another mobile using touch screen!), हा अक्षरशः खुळेपणा आहे.

#४. अॅन-सोफी स्टॉकहोममध्ये नर्सिंगचे काम करत असे. एकदा तिच्या तिकडच्या मैत्रिणी आल्या होत्या. काहींचे नवरेहि आले असावे. दोन दिवस हॉटेलवर राहून ब्रेकफास्ट हादडून सर्वांनी मजा मारली. म्हाताऱ्या आमच्याकडे मोठ्ठ्या कौतुकाने पाहत होत्या.

#५. “ब्रिट बायस्टेड” आमची एक म्यानेजर. आम्हाला तिच्या बिस्के नावाच्या गावाला स्वतः तिकीट काढून घेऊन गेली. तिथे तिच्या अनुक्रमे ८५ आणि ९० वर्षांच्या आई-वडिलांच्या घरी आम्हाला “दाखवायला” घेऊन गेली. हे दोघे म्हातारे एकटेच राहतात आणि स्वतः बाजारहाट करतात, घरासमोरचा बर्फ काढतात. यांनी “इंडिअन” प्राणी पहिला नसावा. आम्हाला घर दाखवण्यात त्यांना फार उत्साह होता. हा उत्साह आम्ही सर्वच घरी बघितला. त्यांना इंग्लिश येत नसूनही आमचा ब्रिटच्या माध्यमातून थोडा संवाद झाला!

#६. ब्रीटचा नवरा – शेल. अजून एक उत्साही माणूस. याने आपली पूर्ण वंशावळ बनवली आहे. हि फ्यामिली ट्री त्याने एक सोफ्टवेअर घेऊन त्यात स्टोअर् केली आहे. गम्मत म्हणजे त्याला ११ व्या शतकातला त्याचा पूर्वज जो पहिल्यांदा त्या भागात (फिनलंडच्या बाजूने) आला त्याचे नावही माहिती आहे आणि त्या मुळापासूनच हि ट्री चालू होते. हि सर्व माहिती चर्च मध्ये नोंदविलेली असते, बाळाच्या जन्माच्या सर्व नोंदी तिथे असतात. त्यावरून आपले वंशज जवळ जवळ हजार वर्षे स्वीडनच्या त्या नॉर्थ भागात राहत आहेत असे तो म्हणाला. आम्हाला शंभर वर्षांच्या मागचे फारसे काही माहित नसते आणि ह्या लोकांनी किती रेकॉर्ड्स ठेवली आहेत!

#७. एकदा मी ऑफिसला गेलो असताना अॅन-सोफी तिच्या नवऱ्याला घेऊन रूम वर आली. तिचा नवरा हॉटेलची मेंटेनन्सची कामे करतो. ती अमिताला म्हणाली कि फायर अलार्म चेक करायचा आहे रूमजवळचा, तू दोन्ही कान झाकून घे. अमिताने व तिने स्वतः तसे करताच, तिच्या नवरर्याने काहीतरी थोडी खुडबुड केली, छोटा शिट्टी सारखा आवाज झाला असावा. अमिताला तो ऐकू आला नाही, तिने कान झाकलेले ठेवले. अॅन-सोफी म्हणाली झाले काम. अरेच्च्या? एवढ्याश्या बारीक शिट्टीसाठी कान झाकायला लावले!! या लोकांना शांततेची किती सवय आहे!

#८: एकंदरीत ब्रिटीश आणि अमेरिकन लोकांची टर उडवण्यात सर्वच स्वीडिश लोकांना मजा वाटते.

#९: स्टॉकहोम एयरपोर्टच्या बाहेर आम्ही गावात जाण्याऱ्या बसची वाट बघत उभे होतो. स्टॉप बरोबर आहे कि नाही हे एका स्वीडिश म्हातारीला विचारले, तेव्हा तिने आमची बरीच विचारपूस केली. कुठून आलात, कुठे चाललात वगैरे. ती साठीची असावी पण हातात टचस्क्रीन वाला फोन होता. त्यावरून तिच्या फेसबुक अकौंट ला लॉगिन करून तिने लगेच “आपण इंडिअन लोकांशी कसे बोललो याचा वृत्तांत टाकला”!!!

#१०. स्वित्झर्लंडमध्ये ७०% लोक जर्मन बोलतात, बाकीचे फ्रेंच व थोडे इटालीअन. इथे आम्हाला पत्ते आणि ट्रेनचे टायमिंग विचारायला फार त्रास झाला. एकतर त्यांना इंग्लिश येत नसे, किवा ते येत नाही असा आव आणत किवा समोरचा माणूस परग्रहावरून आला आहे असा चेहरा करून चालू लागत. एवढ्या मोठ्ठ्या टुरिस्टप्लेस मधेही हि बोंब! आमच्या पार्क-इन हॉटेलच्या एयरपोर्ट शटलचा एक चालक तर आम्हा काळ्या-पामरांना पूर्ण इग्नोअर करत असे!

(अपूर्ण...)

सायबाच्या देशातला चोवीस तासांचा थरार!

लंडनच्या बिगबेन मध्ये संध्याकाळचे पाऊणे सात वाजले होते. त्याच वेळी आमच्या व्हर्जिन अटलांटिक फ्लाईटचे पाय नुकतेच हीथ्रोच्या धावपट्टीला लागत होते. विमान आपल्या गेटकडे taxi करीत असताना पुढे काय वाढून ठेवले आहे याची मला पुसटशीही कल्पना न्हवती. मी आणि माझा सहप्रवासी गुहन विमानातून आपले समान घेऊन उतरलो आणि इमिग्रेशनच्या दिशेने चालायला लागलो. इमिग्रेशनचा फॉर्म विमानातच भरला होता. विविध वर्णाच्या, देशाच्या लोकांमधून वाट काढत आम्ही कौंटरच्या जवळ पोहोचलो. गुहनचा नंबर आधी लागला आणि इमिग्रेशन पूर्ण करून तो पलीकडे माझी वाट बघत बसला. आता तो लंडनमध्ये होता आणि मी.. ना लंडनमध्ये होतो ना भारतात! एवढ्यात माझा नंबर आला......

या सगळ्याची सुरुवात सुमारे महिन्यापूर्वी झाली. मी माझ्या कंपनीच्या इंग्लंडमधील एका क्लायंटसाठी काम करत होतो. तेथील एका नवीन प्रोजेक्टचे प्रपोजल तयार करण्यासाठी मी आमच्या युके आणि चेन्नई टीम बरोबर अनालिसिस करू लागलो. काही दिवसांनी सात-आठ रिव्ह्यूज झाल्यावर ते प्रपोजल आम्ही कस्टमरला पाठविले. त्यानंतर दहा-बारा दिवसांनी कस्टमरने आम्हाला तेच प्रपोजल मीटिंगमध्ये प्रेझेंट करायला सांगितले. प्रथम मला वाटले कि आमच्या इंग्लंडमधील लोकांपैकी कोणीतरी ते प्रेझेन्टेशन देईल. पण मग चेन्नैहून आमचा एक वरिष्ठ म्यानेजर त्यासाठी जाणार असे ठरले. तो जायच्या ४/५ दिवस आधी मात्र माझ्या म्यानेजरने कदाचित मलाही जावे लागेल याची कल्पना दिली. एक दिवस उलटसुलट चर्चा झाल्यावर मी जायचे नक्की झाले. आणि मी परदेशगमनासाठीचे सोपस्कार पूर्ण करायच्या मागे लागलो. बरेच मागे लागल्यानंतर आमच्या इमिग्रेशनवाल्यांनी जायच्या एक दिवस आधी माझे ऑफिशिअल लेटर दिले. तो म्यानेजर चेन्नैहून निघून रविवारी १७ ऑगस्टला सकाळी लंडनला पोहोचणार होता आणि मी संध्याकाळी. केवळ एकच दिवस तेथे राहून, २ तासांचे प्रेझेन्टेशन देऊन मी १८ तारखेला रात्रीच्या फ्लाईटने मुंबईला परतणार होतो! एका दिवसाच्या ट्रीपचे हे थ्रिल मी प्रथमच अनुभवणार होतो. योगायोगाने त्याच दिवशी माझ्या टीममधला गुहन पहिल्यांदा इंग्लंडला चार महिन्यांसाठी जाणार होता. आम्ही दोघे मुंबई एअरपोर्टवर भेटलो. माझे समान कमी असल्याने त्याची एक ब्याग मी "चेक-इन" केली. आणि दुपारी दीडच्या फ्लाईटने आम्ही मुंबईहून उड्डाण केले....

... हिथ्रोवर इमिग्रेशन डेस्कवर असलेल्या सोफिया नावाच्या बाईने माझा पासपोर्ट / व्हिसा आणि फॉर्म चेक केला. तिच्या असे लक्षात आले कि मी पूर्वी एकदा युके मध्ये येऊन गेलो आहे, माझ्याकडे अधिकृत "वर्क परमिट" होते - पण मी आत्ता एक दिवसासाठी म्हणजे "बिझनेस" साठी आलो आहे. तिने मला सांगितले कि तू एकदा येऊन गेला आहेस, म्हणजे हा व्हिसा वापरला आहेस तेव्हा तुला पुन्हा देशात एन्ट्री देता येणार नाही. त्यातून तू एक दिवसासाठी आला आहेस म्हणजे तुला कंपनी इकडे पगार पण देणार नाही - जे की नियमाच्या विरुद्ध आहे. वर्क परमिट असलेल्यांना या देशात पगार मिळतो (दिवसाचा भत्ता न्हवे!). एक आधार म्हणून मी तिला माझ्या कंपनीने दिलेले पत्र दाखवले, पण ते माझ्या (कम)नशिबाने चुकीचे निघाले. वर्क परमिटच्या ऐवजी मी बिझनेसवालेच लेटर घेऊन आलो होतो! घाईघाईत निघण्याचा परिणाम! त्यामुळे सोफियाला आयतेच कोलीत मिळाले. तिने मला समोरच बाकावर बसवले आणि तिच्या म्यानेजरकडे हे सर्व दाखवून पुन्हा खात्री करून घेतली. मी डेस्कच्या पलीकडे युके मध्ये प्रवेश केलेल्या गुहनकडे हताशपणे पाहत होतो. त्याला हे काय चाललेय काहीच काळात न्हवते.

सिनिअर ऑफिसरने तिचीच री ओढली आणि माझी शेवटची आशाही संपली. आता तिने माझ्याकडून १/२ फॉर्म्स भरून घेतले आणि मला सांगितले कि "आम्ही तुला लंडन मध्ये प्रवेश देऊ शकत नाही. तुला इथेच हीथ्रोवर डिटेंशन रूम मध्ये राहावे लागेल अथवा जागा मिळाल्यास आमचे सिक्युरिटी गार्डस तुला एका दुसऱ्या डिटेंशन एरियात नेतील - तिथे तुला एक दिवस राहता येईल. तुझ्या नशिबाने तुझे परतीचे तिकीट उद्याचेच आहे तेव्हा तुला पुन्हा एयरपोर्टवर आणून सोडतील. तुझा पासपोर्ट आमच्याकडे राहील आणि आम्ही तो तुला जातानाच परत देऊ. डिटेंशन एरियात खायला प्यायला मिळेल, झोपायला बेड असेल. बाकी बाहेर पडता येणार नाही. उद्या तुला येथून डिपोर्ट केले जाईल." एव्हाना गुहनला काहीतरी गंभीर चालले असल्याची कल्पना आलीच होती. तो तिच्याजवळ आला. मी सोफियाची परवानगी घेऊन त्याच्याशी हिंदीतून बोललो. घडला प्रकार म्यानेजरला लगेच फोन करून कळवण्यास सांगितले. तिथल्या लोकल म्यानेजमेंटकडून काही प्रयत्न करण्याची विनंती केली. सोफियाने त्याला आता "आपल्या रस्त्याने" जाण्यास सांगितले. एवढ्यात आमच्या लक्षात आले कि त्याची एक ब्याग तर मीच चेक-इन केली होती! ती बेल्ट वरून घेण्यासाठी मलाही जाणे आवश्यक होते. मी चाचरत हि गोष्ट सोफियाला सांगितली. दुसऱ्याची ब्याग चेक-इन करणे हा हवाई-सुरक्षेत अपराधच आहे. याबद्दल मला वेगळी बोलणी खावी लागली. पण त्याचे दु:ख करत बसायाच्याही पलीकडे मी गेलो होतो. बेल्टवरून ब्याग शोधून ती गुहनकडे दिली आणि माझी ब्याग घेऊन मी सोफियाच्या मागे चालायला लागलो. गुहनसाठी बाहेर जसपाल taxi वाला वाट बघत उभा होता.

आम्ही दोघे हिथ्रोवरच्या दुसऱ्या मजल्यावरील एका कक्षात गेलो. हा भाग तरी आपल्याला कधी बघायला मिळणार?! तेथे एका छोट्या खोलीत तिने मला माझी ब्याग ठेवायला सांगितली. आणि पुढील एका खोलीत आम्ही गेलो. मला येथे माझे संपूर्ण "फिंगर प्रिंट्स" द्यावे लागणार होते. ५ मिनिटानंतर एक पंजाबी माणूस माझे ठसे घ्यायला आला. हा जन्मापासून इथे राहिलेला होता, त्यामुळे उच्चार सायबासारखे होते. त्याला आपण "जसमीत" म्हणू. हा जसमीत काही वेळा भारतात येऊन गेलेला होता. त्याला माझ्याबद्दल सहानुभूती वाटली. तुला उगाचच पकडले आहे असे तो म्हणाला. शिवाय सोडूनही देतील काळजी करू नकोस असे चार धीराचे शब्द त्याने ऐकवले. जसमितने माझ्याशी बऱ्याच गप्पा मारल्या. माझ्या दोन्ही हातांची दहाही बोटे वेगवेगळ्या पद्धतीने एका मशीन वर फिरवून त्याने सर्व ठसे घेतले. अगदी गुन्हेगाराचे घेतात तसे. स्क्रीनवर बघून समाधान नाही झाले तर पुन्हा माझी बोटे तो पिरगाळत होता. मी मुकाट्याने ते सर्व करून घेत होतो. जसमितने राज ठाकरेच्या आंदोलनाबद्दल बरेच ऐकले होते. आणि त्यावर तो बरीच टीका करीत होता, शिव्या घालत होता. मी त्याच्या होला-हो मिळवत होतो फक्त. एवढ्यात सोफिया पुन्हा आली.

यानंतर ती मला डिटेंशन रूममध्ये घेऊन गेली. येथे एक काळा निग्रो माणूस एका टेबल वर बसला होता. मला काचेतून पलीकडे - पकडलेले लोक दिसत होते. त्याच्याकडे रजिस्टर होते त्यात तो सर्व "डीटेनी" लोकांची नावे लिहून घेत होता. तिथे आलेल्या एका आशियायी माणसावर तो वस्सकन ओरडला. मी जरा घाबरलो. बेकायदेशीर इमिग्रंट्सना अशीच वागणूक देतात कि काय? पण माझ्याशी जरा बरा बोलला. त्याच्या रजिस्टरमध्ये एन्ट्री झाल्यावर सोफियाने मला चहा/कॉफी काही हवे आहे का विचारले. त्याही परिस्थितीत मी तिला चहा हवा आहे म्हणून सांगितले. तिथल्या व्हेंडिंग मशीन मधून पांचट काळा चहा आणि वर दुध पावडर घालून तिने मला दिला. कोरडा पडलेला घसा ओला करायला याचा फार उपयोग झाला. ती मला एका डिस्कशन रूम मध्ये घेऊन गेली. पलीकडेच अजून एक ऑफिसर दुसऱ्या एका बांगलादेशी मुलीची चौकशी करीत होता. त्यांची बरीच वादावादी चालू होती. आता सोफियाने माझे "interrogation" चालू केले. तिने पुन्हा एक प्रश्नावली असलेला फॉर्म आणला. त्यावर पुन्हा तेच प्रश्न मला विचारले आणि खोदून खोदून उत्तरे काढून घेतली. मी शक्य तेवढी माफक आणि खरी माहिती दिली. कारण आमच्या म्यानेजरचा फोन आल्याचे तिने सांगितले होते त्यामुळे त्याच्या आणि माझ्या बोलण्यात काही विसंगती आढळली असती तर माझी कम्बक्ती आली असती! सुमारे अर्धातास चौकशी केल्यावर तिला काहीतरी फरक सापडलाच! त्यावर बोट ठेऊन तिने माझी डिटेंशन रूम मधेच रवानगी होणार असल्याचे सांगितले. हे करताना तिने वर असेही सांगितले कि "तुला या देशात सोडल्यावर आमच्या देशाला काहीही धोका नाही याची मला खात्री आहे, पण मी तसे करू शकत नाही".

आता तिने मला काही खायला हवे आहे का म्हणून विचारले. मी लगेच हो म्हणून टाकले - शक्यतो व्हेजच काहीतरी. तेथील एका फ्रीझमधील थंडगार चीज सांडविच मला दिले गेले. अत्यंत गारठलेले ते सांडविच घेऊन मी तिच्या मागे चालू लागलो. डिटेंशन रूम चा दरवाजा उघडला गेला. त्याला एक मोठ्ठी काच होती - आकाशवाणीच्या रेकॉर्डिंग रूम मध्ये असते तशी. आतील माणसांचा बाहेरच्या खोलीशी एवढाच काय तो दृश्य संबंध! जाताना त्या निग्रो माणसाला सांगून तिने मला आत सोडले. माझी ब्याग मात्र बाहेरच ठेवली होती. त्यातील काही सामान घेण्याची परवानगी घेऊन मी काही डॉक्युमेंट्स घेऊन आलो. सोफियाने मला काही लागल्यास काचेतून इशारा करण्यास सांगितले. तसेच वेगळ्या एरियात जागा मिळाल्यास तिकडे एस्कॉर्टस घेऊन जातील असे सांगितले. एवढे करून ती निघून गेली. माझ्या मागे खोलीचा दरवाजा बंद झाला तेव्हा रात्रीचे साडे नऊ वाजत आले होते!

त्या खोलीत ७/८ सोफे टाकले होते. स्त्री-पुरुषांसाठी वेगळी बाथरूम होती. एका टेबलवर खूपशी पुस्तके होती (बरीचशी न वाचण्यासारखी). काही हिंदी पुस्तकेही होती. एका कोपऱ्यात टीव्ही लावला होता. बाजूला एक फोनचे खोके होते. मी गेलो तेव्हा त्या खोलीत सुमारे ८/९ लोक होते. त्यातील एका निग्रो बाईने सोफ्यावर ताणून दिली होती. पलीकडे अजून एक काळा माणूस झोपायचा प्रयत्न करीत होता. चेहऱ्यावरून बांगलादेशी वाटणारे काही लोक नुसतेच बसून होते. एक साउथ युरोपिअन माणूस टीव्ही बघत बसला होता. हा मोठ्ठा गमत्या होता, त्याला विशेष काहीच वाटत न्हवते. आपण सगळे व्हिएतनाम युद्धातले कैदी आहोत असेही काहीसे तो म्हणाला. मीहि एका सोफ्यावर जागा अडवली. माझ्या पलीकडे एक युरोपिअन मुलगी १६/१७ वर्षांची बिचारी रडत बसली होती. त्या सुंदर ललनेला धीर द्यावा कि न द्यावा या विचारात मी पडलो होतो. ती एकटीच लंडनला आली होती आणि काहीतरी व्हिसा इशू झाला असावा. माझ्याबरोबर चौकशी झालेली ती बांगला मुलगी पण तिथे आली होती. थोडे सेटल झाल्यावर मी फोन फिरवला आणि माझ्या काही कलीग्जना फोन करून काय घडलेय याची कल्पना दिली. काळजी नको म्हणून घरी फोन केला नाही, एवीतेवी एक दिवसांनी पुण्याला परत जायचे होतेच.

आता त्या फोनवर बरेचसे फोन कॅ|ल्स येऊ लागले. मी जवळच असल्याने अटेंडटचे काम करीत होतो. इंग्लंडमधील नातेवाईक आपापल्या लोकांना फोन करून विचारपूस करीत होते. त्या बांगलादेशी मुलीचे इतके फोन आले कि मीच कंटाळलो. शेवटी तिला कोणीतरी सोडवून घेऊनही गेले. मी सोफ्यावर बसलो होतो, साडे दहा वाजले होते. मी सांडविच काढले आणि कसेबसे पोटात ढकलले, ते गारठलेले सांडविच खाणे केवळ अशक्य होते. तिथले एक पुस्तक घेऊन वाचत वाचत बेडवर आडवे होऊन झोपायाचाही प्रयत्न केला. पण दोन्ही जमले नाही. एव्हाना माझ्या समोर अजून एक दांडगा तरुण येऊन बसला होता. पस्तिशीत असावा. मला म्हणाला पाकिस्तानचा आहेस का? मी म्हंटले नाही बाबा, भारतातला आहे. हा माणूस स्टुडन्ट होता. पाकिस्तानातून सुट्टीवरून परत येताना त्याच्या स्टुडन्ट व्हिसाचा काहीतरी घोळ झाला होता. बहुधा तो आउटडेटेड झाला असावा. हा तसाच पुन्हा घुसत होता. अशा लोकांच्या कहाण्या ऐकता ऐकता ११:३० होऊन गेले. मीही आता थोडा निगरगट्ट झालो होतो! तिथे असलेली काही ब्ल्यान्केट्स इतर लोकांनी पळवून नेली होती, त्यामुळे झोप येण्यासाठी उपायच न्हवता. त्या खोलीचे दार अधूनमधून उघडत होते आणि नवीन माणसे आत येत होती, काहीना पुन्हा चौकशीसाठी बाहेर बोलावत होते. बारा वाजत आले तेव्हा मला दुसऱ्या डिटेंशन एरियात जागा मिळण्याची शक्यताही मावळली होती. बहुधा त्या दिवशी बऱ्याच लोकांना पकडले असावे. आजची रात्र आणि उद्याचा आख्खा दिवस या खोलीत काढण्याची मानसिक तयारी मी करू लागलो. तेसुद्धा माझ्या पाकिस्तानी, बांगलादेशी, नायजेरियन, युरोपिअन इत्यादी मित्रांसोबत आणि केवळ सांडविच खाऊन! अडकल्याचे काही नाही पण एवढ्या दूर येऊन प्रेझेन्टेशन न देताच जावे लागेल याचे जास्त वाईट वाटत होते. एक दिवसाची फुकट लंडन ट्रीप!

....सव्वा बारा झाले असतील - माझा डोळा अजून लागत होता एवढ्यात सोफिया परत आली. म्हणजे अजूनही ती ड्युटीवर होती तर! ती मला बाहेर घेऊन गेली आणि म्हणाली कि आमच्या कंपनीच्या इमिग्रेशन ऑफिसरचा फोन आला होता. तिने सर्व गोष्टी समजावल्यानंतर हिच्या म्यानेजरने मला युके मध्ये सोडायची परवानगी दिली होती. मी कुठल्या गावात जाणार, कुठल्या हॉटेलात राहणार याची सर्व माहिती घेऊन तिने मला काही फॉर्म्स दिले. पासपोर्ट तर माझा काढून घेतलाच होता, त्यामुळे कोणी काही विचारल्यास हे फॉर्म दाखव असे सांगितले. दुसऱ्या दिवशी रात्री १० ला माझी फ्लाईट होती त्यामुळे तिने ७ वाजताच येऊन एयरलाईनच्या माणसांना भेटायला सांगितले. तेच चेक-इन करून तुला पासपोर्ट मिळण्यासाठी आमच्या ऑफिसर पर्यंत घेऊन येतील असे म्हणाली. माझा व्हिसा मात्र रद्द होणार होता. त्यानंतर तीने मला हिथ्रोच्या बाहेर आणून सोडून दिले! माझ्या नशिबाने तिथे एक taxi थांबलेली होती, गोरा taxi वाला आत बसला होता. त्याला मी स्टेन्सला चालण्याची विनंती केली आणि गाडीत बसलो. १५/२० मिनिटांच्या प्रवासानंतर स्टेन्स दिसू लागले. हॉटेलच्या पत्त्यावरून अंदाज लावत रस्ता शोधू लागलो आणि शेवटी हॉटेल वर येऊन पोहोचलो. ५० पौंडाचे बिल देऊन हॉटेल मध्ये प्रवेश केला तर रिसेप्शनवर कुणीच दिसेना. काही मिनिटांनंतर एक रीसेप्शनीस्ट आला. त्याने सर्व फॉर्मालीटीज पूर्ण करून मला रूम मध्ये आणून सोडले.

थेम्स नदीच्या काठावर असलेल्या या हॉटेलचे नावही "थेम्स लॉज" होते. माझी खोली पण छान आरामदायक होती, त्यात एक छोटा फ्रीज होता. त्यात फळे आणि ज्यूस, ड्रिंक्स इत्यादी ठेवले होते. मी एक ज्युसची बाटली पिऊन झोपायची तयारी केली. सकाळी ७ चा गजर लावून झोपेची आराधना करायला लागलो. रात्रीचा १:३० वाजून गेला होता. झोप काही केल्या येत नव्हती. काही वेळाने झोप लागली, पहाटे ५ ला एकदम जाग आली. भारतात ९ वाजले असतील म्हणून घरी फोन केला आणि काय काय घडले ते सांगितले. आता काळजीचे कारण न्हवते! पुन्हा झोपलो आणि सातला उठलो. माझ्या म्यानेजरला लगेच फोन केला, तो दुसऱ्या हॉटेलवर उतरला होता. त्याला मी आलोय कि नाही हेच माहित न्हवते ना! त्याने मला ९ वाजता त्याच्या हॉटेलवर येण्यास सांगितले. मी भराभरा आवरून खाली ब्रेकफास्टला गेलो. ती फारच रम्य सकाळ होती, रेस्टोरंटमध्ये म्हातारी ब्रिटीश जोडपी न्याहारी करीत होती. एका बाजूला पूर्ण काचेचे आवरण होते आणि बाहेर संथ वाहणाऱ्या थेम्सचे पात्र दिसत होते आणि त्यातून जाणाऱ्या बोटी. काट्या-चमच्यांचे, प्लेटचे टण टण आवाज येत होते. पण हे सर्व एन्जॉय करायलाही मला सवड नव्हती. भराभर ब्रेकफास्ट उरकून मी रूममध्ये गेलो. जामानिमा केला आणि म्यानेजरच्या हॉटेलकडे निघालो. बाहेर भुरूभुरू पाऊस पडत होता. थोडासा भिजतच मी त्या "Anne Boleyn" नावाच्या हॉटेल मध्ये पोहोचलो. जवळ जवळ ३ तास तयारी केल्यावर आम्ही सगळे १२ वाजता विंडसरच्या ऑफिसला जायला निघालो. १ वाजता प्रेझेन्टेशन चालू होणार होते. आमच्याबरोबर २ सिनिअर म्यानेजर्स, १ डायरेक्टर आणि १ म्यानेजर एवढे लोक होते. दोन तास ती मीटिंग चालली आणि उत्तम पार पडली. आम्ही सर्व जवळच्याच एका पब मध्ये खायला गेलो. साडेचार वाजले होते आणि मला सात वाजता एअरपोर्टवर पोहोचायचे होते! एका म्यानेजरला विनंती करून मला हॉटेल वर सोडायला सांगितले. पुन्हा खोलीत येऊन मी सामान आवरले. गेल्या चोवीस तासातले फक्त ७ तास मी त्या खोलीत काढले होते! लगेच फोन करून जसपालला बोलावले. चेक-आउट करून पावसात त्याची वाट बघत उभा राहिलो. पावणे सातला जसपाल अवतरला आणि सव्वासातला त्याने मला हीथ्रोच्या टर्मिनलवर सोडले....

माझ्याकडे पासपोर्ट नव्हता, फक्त एक इ-तिकिटाचा प्रिंट. आदल्या दिवशी सोफियाने दिलेले काही पेपर्स होते. ते सर्व घेऊन मी व्हर्जिन अटलांटिकच्या डेस्कवर गेलो. विदाउट पासपोर्ट मला वेड्यातच काढतील असे वाटत होते! पण त्यांनी सर्व समजून घेऊन एका दणकट सिक्युरिटी गार्डला बोलावले. त्याच्याकडे मला सोपवून माझी पूर्ण चौकशी केली, ते फॉर्म्स इत्यादी बघून घेतले. तो मला म्हणाला "काही काळजी करू नकोस तुला पुन्हा युके मध्ये येता येईल!" असे म्हणून त्याने एअरलाईनवाल्यांना "गो अहेड" दिला. माझा बोर्डिंग पास बनवून ती एअरलाईनची बाई माझ्याबरोबर वरती आली. यावेळी सिक्युरिटीला मला रांगेत थांबायला लागले नाही. तिने मला BRT मधून नेले! ती बरोबर असल्याने कोणीही अडवले नाही. पुढे आल्यावर तिने मला थांबायला सांगितले आणि ती इमिग्रेशन ऑफिसर कडे जाऊन माझा पासपोर्ट घेऊन आली. त्यावरचा व्हिसा आता कॅन्सल झाला होता. मी एक "डीपोर्टी" होतो तरीही तिने माझी बरीच विचारपूस केली. मला शुभयात्रा देऊन ती गर्दीतून दिसेनाशी झाली. आता मी स्वतंत्र होतो! ड्युटीफ्री मधून काही खरेदी करून बोर्डिंगला गेलो. पुन्हा एकदा लंडनला टाटा करून मी आकाशात उडालो.

१९ ऑगस्ट, सकाळचे साडे अकरा. कधी नव्हे ते यावेळी मुंबईत उतरल्यावर मला हायसे वाटत होते. मी पुन्हा इमिग्रेशनच्या रांगेत उभा होतो. माझा नंबर आला, कौंटरवर जाऊन माझा पासपोर्ट दिला. डेस्कवरील ऑफिसरच्या मागे अजून एक माणूस उभा होता. माझा पासपोर्ट बघून डेस्कवरचा माणूस त्याला म्हणाला "साहेब, रोहित गोडबोले आलेले आहेत..". मी एक डीपोर्टी होतो. व्हर्जिन अटलांटिकने हे आधीच मुंबई इमिग्रेशनला रिपोर्ट केले होते! मी मुकाट्याने त्या साहेबाच्या मागे चालू लागलो. इमिग्रेशन ऑफिस मध्ये मला नेले गेले. आपल्या पोलीस स्टेशन मधल्याप्रमाणे इथे माझा बराच वेळ घेतला गेला, १ तास नुसतेच बसवून ठेवले होते. यावेळी इतर डीपोर्ट झालेल्या लोकांच्या कहाण्या मी ऐकत होतो. कुणी मुलगा सौदीला जाऊन अटकेत पडला! नंतर तिकडून कसाबसा सुटून डीपोर्ट केला गेला. एक जण दुबईला जाऊन तसाच उलट विमानाने परत आला होता त्यामुळे त्याच्या पासपोर्टवर दुबई इमिग्रेशनचा शिक्काच नव्हता! हे कसे काय शक्य झाले माहित नाही. अशा अनेक कहाण्या. एअरलाईन आणि इमिग्रेशन ऑफिसर्स मध्ये असलेले भांडण कळले. एखाद्या डीपोर्टीची माहिती एअरलाईनने न दिल्यास त्यांच्या कर्मचाऱ्यांना चांगलेच धारेवर धरले जाते. नशिबाने माझी माहिती आधीच असल्याने मी जरा लवकर सुटलो. एका कर्मचाऱ्याने मला घेऊन जाऊन माझी ब्याग बेल्ट वरून काढून दिली. दोन पानी मोठ्ठा रिपोर्ट लिहिल्यावर आणि सर्व वैयक्तिक चौकशी केल्यावर मला सोडून देण्यात आले. बाहेर येऊन दुपारी दोन वाजता केके ट्राव्हल्सच्या गाडीत बसलो तोपर्यंत मी त्या एक दिवसात बरेच धडे घेतले होते! पुण्याला घरी पोहोचून शांतपणे विचार करत बसलो तेव्हा त्या काळरात्रीच्या आठवणी जाता जात नव्हत्या....

२१ सप्टेंबर... या घटनेला एक महिना होऊन गेला होता. आमच्या युके मधील म्यानेजरची इमेल आली. "ज्याच्यासाठी केला होता अट्टाहास!" तो प्रोजेक्ट क्लायंटने आम्हाला बहाल केला होता. त्या एका दु:स्वप्नाचे सार्थक झाल्याचे मला समाधान वाटले!!

मेहेरबानी - एका पाकिस्तानी taxi ड्रायव्हरची आणि श्रीलंकन मुलाची!

इंग्लंडमधील सुरुवातीच्या दिवसातील हा प्रसंग. मी तेव्हा एका कलीगच्या घरी राहत होतो. घराची शोधाशोध चालू होती. एकदा ऑफिस मध्ये क्लायंटला सांगून लवकर पळालो. विंडसरहून स्टेन्सला जायला taxi पकडली. मर्सिडीजची taxi होती ती! ड्रायव्हर "ब्राऊन स्कीन" वाला होता. एशिअन असावा असा मी अंदाज बांधला. बोलता बोलता कळले कि तो पाकिस्तानी आहे. मुळचा पेशावरचा. २० वर्षांपूर्वी पाकिस्तान सोडून इंग्लंडला आला त्यावेळी तो पंचविशीत होता. रेडीओ वर आपले बॉलीवूडचे म्युझिक च्यानेल ऐकत होता. हिंदी गाणी त्याला आवडत असत. बोलता बोलता स्टेन्स च्या पुलावर गाडी कधी आली तेच कळले नाही! मी उतरलो. ११ पौंड बिल झाले होते, पण माझ्याकडे सुट्टे पैसे न्हवते. १० च्याच नोटा! तो म्हणाला वरचा १ पौंड देऊ नका, मी त्याला १० पौंड दिले. अशाप्रकारे टीप तर राहोच पण बिलाची पूर्ण रक्कमहि त्याने घेतली नाही! त्याच्या डोळ्यात आपला कोणीतरी गाववाला भेटल्याचा भाव होता हे मला अजूनही आठवते!

.....असेच एकदा संध्याकाळी स्टेन्स स्टेशनवरून घरी येताना पाउस पडू लागला. सुरुवातीला भुरूभुरू असणारा पाउस लगेचच वाढला! माझ्याकडे छत्री न्हवती म्हणून मी एक शेडखाली उभा राहिलो. तोच मागून एक श्रीलंकन मुलगा छत्री घेऊन येत होता. हा स्टेन्स स्टेशनवरील "सविताज" नावाच्या दुकानात काम करत असे. तिथे २/३ वेळा गेल्यामुळे तो मला ओळखता होता. त्याचे नाव जयसूर्या किंवा अट्टापट्टु किंवा असेच काहीसे असावे. स्वभावाने गरीब असा हा मुलगा माझ्यासाठी थांबला आणि मला आपल्या छत्रीतून घेऊन जाण्याचा आग्रह करू लागला. नको नको म्हणतच मी त्याच्याबरोबर चालू लागलो. त्याच्या बरोबर गप्पा मारल्या, त्याच्या श्रीलंकेतील घराविषयी चौकशी केली. फारसा संबंध नसतानाही तो मुलगा माझ्या घराजवळील वळणापर्यंत मला सोडायला आला. त्याला धन्यवाद देऊन मी घराकडे वळलो!

“फार्मव्हील वरचे आम्ही शेतकरी...”

“माळ्याच्या मळ्यामंदी पाटाचं पाणी जातं” च्या चालीवर...

कुणाच्या गोठ्यामंदी शंभर गाई चरती, सत्तर बकरेSS नांदती शेतावरती.
राहती डुक्करे गोडीSगुलाबीनेS, राखणीला उभा घोडाSS कुंपणा वरती!

रुजवे फुले कोणी, पेरणी भाताची. करती पैदासSS बक्कळ प्राण्यांची.
मिळती आम्हालाS भेटी या सर्वांच्याS, करतो मग आम्हीS जोशात कापणी.

उगवले रान माझे चिंता हि लागली! नेतील तोडूSन गुरे, नासाडी पिकांची.
कोवळे हात अमुचेS शेतात राबती, हायरे शत्रू कितीS बुरी नजर त्यांची.

विश्वाच्या जालावरतीS किती हो रमती, शेतात गुंतूनS संसार सोडती.
पहावे जिथे तिथेS अपडेट असती, किती हो लगबगS फेसबुकावरती.

करावी बचतS थोडी हो वेळेची, कशाला करावीSS? शेती हि फुकाची.
खूळ हे जालाचेS असते जालीम, जातो आहारी जो जो वाट हो लागे त्याची.

द्या कि सोडून रावजीS झाले हे आता अति, बघते वाट तुमचीS देशाची काळी माती.
शिकवा कि तुमच्या युक्त्या आपल्या किसाना, घाम गाळून तो जोमाने करेल शेती.

||  इति ||

नाटक ....त्यांचे आणि आपले!

एके दिवशी ऑफिस वरून येताना विंडसरच्या स्टेशनवर ट्रेन पकडण्यासाठी उभा होतो. आजूबाजूला न्याहाळत असताना एक जाहिरात दिसली. "Pygmalion " या नाटकाची ती जाहिरात होती. विंडसरच्या रॉयल थियेटरमध्ये हे नाटक लागले होते. Pygmalion म्हणजे पुलंनी ज्याच्यापासून "ती फुलराणी" लिहिले ते मूळ नाटक. नाव वाचताच एकदम पाहायला जाण्याची इच्छा झाली. पण त्यावेळेला मी थोडा नवखा असल्याने थोडी वाट पाहण्याचे ठरवले. एक दोन महिने मी नुसत्या त्या स्टेशनवर नाटकाच्या जाहिराती पाहत होतो. त्या नंतर कुठलेहि माहितीतले नाटक लागले नाही. काही देसी कुटुंबांवर आधारलेली नाटकेही लागली! पुन्हा "pygmalion " ची जाहिरात मात्र काही दिसली नाही. मी सतत थियेटरच्या वेबसाईटवर जाऊन पाहत होतो : Theater Royal Windsor Website.
शेवटी एकदाचे मिळेल ते आणि लागेल ते नाटक पाहायचे ठरवले! नाटकाची वेळ रात्री ८:०० ते ११:०० ची असल्यामुळे ऑफिस झाल्यावर विंडसरमधेच थांबणे भाग होते. शिवाय रात्री शेवटची ट्रेन ११:२० ला सुटत असे तीही गाठायला हवी वेळेत! नाहीच मिळाली तर विंडसरहून स्टेन्स ला taxi करून जावे लागले असते. माझा रूम-मेट दिनेश चिन्नास्वामी हा तमिळ होता, त्याला विचारले येतोस का नाटकाला? त्याला नाटक बिटक हा प्रकार नवीन होता, तरीसुद्धा काय असते ते बघायला त्याने होकार दिला. मग मी लगेच तिकिटे काढली. २२ पौंडाचे एक तिकीट. तारीख ठरली होती ४ ऑक्टोबर २००७. नाटकाचे नाव होते "रोम्यांटिक कॉमेडी".


ठरल्या प्रमाणे त्यादिवशी ऑफिस मधून बाहेर पडल्यावर आम्ही विंडसर मधेच फिरत होतो. रॉयल विंडसर थियेटर हे "विंडसर कॅसल" च्या अगदी समोर आहे. पूर्वी इथे राणी / राजा सुद्धा नाटक पाहायला येत असत म्हणे. त्यांच्या साठी नाट्यगृहात वेगळे सज्जे केलेले आहेत. पाऊणे आठ वाजता आम्ही नाट्यगृहात प्रवेश केला. अगदी चौथ्या रांगेतले तिकीट असल्याने नाटक जवळून पाहता येणार होते. Tom Conti नावाचा एक मुख्य अभिनेता या नाटकात होता. त्याला कुठल्याश्या सिनेमा साठी ऑस्कर नोमिनेशनही मिळाले होते म्हणे.

आम्ही स्थानापन्न झालो आणि बरोब्बर ८:०५ ला पडदा वर गेला. आम्ही दोघे काळे सोडल्यास बाकी सगळेच लोक गोरे होते तिथे. आणि मुख्य म्हणजे सगळेच साठीच्या पुढचे वाटत होते. तरुण लोक जास्ती नाटकांना येत नसावेत. त्यांनाही आश्चर्य वाटत असेल कि हे दोन देसी तरुण इकडे काय करताहेत? नाटकाची गोष्ट साधारण अशी होती - एका प्रसिद्ध लेखकाच्या लग्नाच्या दिवशीच त्याला त्याची एक तरुण चाहती भेटते आणि तो तिच्या प्रेमात पडतो. नंतर ती त्याची पीए म्हणून काम करते. आणि मग त्याच्या संसारातील गमती जमती, त्याचा "अरसिक" बायकोशी घटस्फोट, पीए बरोबर भांडण आणि पुन्हा लग्न अशा वळणाने हा प्रवास पुढे जातो. कथा साधीच असली तरी मुख्य दोन कलाकारांचा अभिनय उच्च होता. स्टेजवरचा सेट हा त्या लेखकाच्या घराचा लावला होता आणि तो खूपच ल्याव्हीश होता. त्यांचे कॉशच्यूम्सहि बरेच खर्चिक होते. एकंदरीत सर्व श्रीमंती होती. त्यांचे काही विशिष्ठ संवाद सोडल्यास पूर्ण नाटक समजायला काहीच अडचण आली नाही!

बाकी माहोल मात्र आपल्या बालगंधर्व सारखा होता. ९:१५ वाजता मध्यंतर झाला तेव्हा आम्ही बाहेर आलो. थियेटरमधेच एक बाई आईस क्रीम विकत होती. २ पौंडाला एक कप! आम्ही दोघांनी आईसक्रीम खाल्ले. इतर सर्व म्हाताऱ्या लोकांनी सुद्धा आपापल्या बायकांबरोबर त्याचा आस्वाद घेतला. मध्यंतरानंतर पुन्हा आत गेलो आणि त्याच उत्साहात उरलेले नाटक पाहिले.

तसेच नाट्यगृह, तसेच लोक, तसेच अभिनेते - सगळे तसेच - अगदी बालगंधर्व मध्ये नाटक पाहतोय असाच भास होत होता! ब्रिटनच्या राजघराण्यातील लोक जिथे बसून नाटक पाहत होते त्या नाट्यगृहात नाटक पाहिल्याचे एक समाधान घेऊन आणि एक प्रसन्न अनुभव घेऊन आम्ही बाहेर पडलो. पुन्हा नेहेमीप्रमाणे स्टेशन वर आलो. शेवटची ट्रेन लागलेलीच होती, ती पकडून स्टेन्स कडे जायची प्रतीक्षा करू लागलो.

आम्ही साले भिकारचोट!

रस्त्यावरून जाताना अवचित एक जुना मित्र भेटतो. तो अजूनही तसाच आहे, धडाडीचा - पण फारसे यश न मिळालेला. मी यशस्वी. माझ्या खिशात हजार रुपये खुळखुळत असतात, त्याच्या खिशात असते एकच दहाची नोट. गप्पा मारत आम्ही एका टपरीवर पोहोचतो. काय घ्यावे याचा दोनतीनदा विचार करून मी पाच रुपयाचा वडापाव घेतो, दहा रुपयांचा इडली सांबार सोडून. तो मात्र इडली सांबारच घेतो. दहाची नोट उडवून टाकतो. खाता खाता मला सांगतो कि, आता थोडा पगार वाढला तर तो नायकेचे बूट घेणार आहे आणि दोन वर्षात एखादी रेसिंग बाईक! त्याच्या खिशात आता शून्य रुपये आहेत आणि माझ्या खिशात नऊशे पंचाण्णव!

खरा दरिद्री कोण? खिशात शून्य रुपये असताना मोठ्ठ्या स्वप्नांचे इमले बांधणारा तो माझा मित्र कि हजार रुपये असताना पाच रुपये वाचविण्यासाठी विचारांची कुरतड करत वडापाव खाणारा मी? माझ्या वृत्तीवर चार शिव्या हासडून तो चालू लागतो, त्याच्या स्वप्नांचे कौतुक करावे कि काय या विचारात मी शब्द गिळतो.....